احکام تقلید ازنظر آیت الله خوئی(ره)

 

احکام تقلید

(مسأله 1) شخص مسلمان باید باصول دین از روى دلیل اعتقاد کند و و نمىتواند در اصول دین تقلید نماید، یعنى بدون سؤال از دلیل، گفته کسى را قبول کند ولى در احکام دین در غیر ضروریات و قطعیات باید یا مجتهد باشد که بتواند احکام را از روى دلیل بدست آورد یا از مجتهد تقلید کند یعنى بدون سؤال از دلیل بدستور او رفتار نماید، یا از راه احتیاط طورى بوظیفه خود عمل نماید، که یقین کند تکلیف خود را انجام داده است مثلا مثلا اگر عده اى از مجتهدین عملى را حرام مىدانند و عده دیگر مىگویند حرام نیست، آن عمل را انجام ندهد، و اگر عملى را بعضى واجب و بعضى مستحب مىدانند، آنرا بجا آورد. پس کسانیکه مجتهد نیستند و نمىتوانند باحتیاط عمل کنند، واجب است از مجتهد تقلید نمایند. (مسأله 2) تقلید در احکام، عمل کردن بدستور مجتهد است. و از مجتهدى باید تقلید کرد که مرد و بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامى و حلال زاده، زنده و عادل باشد. و عادل کسى است که کارهائى را که بر او واجب است بجا آورد و کارهائى را که بر او حرام است ترک کند، و نشانه عدالت این است که در ظاهر شخص خوبى باشد، که اگر از اهل محل یا همسایگان او یا کسانیکه با او معاشرت دارند حال او را بپرسند خوبى او را تصدیق نمایند. و در صورتیکه اختلاف فتوى بین مجتهدین در مسائل محل ابتلاء ولو اجمالا معلوم باشد لازم است مجتهدى که انسان از او تقلید مىکند اعلم باشد یعنى در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدهاى زمان خود بهتر باشد.

(مسأله 3) مجتهد و اعلم را از سه راه مىتوان شناخت: (اول) آن که خود انسان یقین کند، مثل آن که از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. (دوم) آن که دو نفر عالم و عادل، که مىتوانند مجتهد واعلم را تشخیص دهند، مجتهد بودن یا اعلم بودن کسى را تصدیق کنند، بشرط آن که دو نفر عالم و عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند و ظاهر این است که اجتهاد یا اعلمیت کسى بگفته یک نفر که مورد وثوق باشد نیز ثابت مىشود. (سوم) آن که عده اى از اهل علم که مىتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، و از گفته آنان اطمینان پیدا مىشود مجتهد بودن یا اعلم بودن کسى را تصدیق کنند. (مسأله 4) اگر اختلاف بین دو مجتهد ولو اجمالا معلوم و شناختن اعلم مشکل باشد لازم است احتیاط کند، ودر صورتى که احتیاط ممکن نباشد باید از کسى تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد. بلکه اگر احتمال ضعیفى هم بدهد که کسى اعلم است وبداند دیگرى از او اعلم نیست، باید از او تقلید نماید.

(مسأله 5) بدست آوردن فتوى یعنى دستور مجتهد چهار راه دارد: (اول) شنیدن از خود مجتهد. (دوم) شنیدن از دو نفر عادل که فتواى مجتهد را نقل کنند. (سوم) شنیدن از کسیکه انسان بگفته او اطمینان دارد. (چهارم) دیدن در رساله مجتهد در صورتیکه انسان بدرستى آن رساله اطمینان داشته باشد.

(مسأله 6) تا انسان یقین نکند که فتواى مجتهد عوض شده است، مىتواند  بآنچه در رساله او نوشته شده عمل نماید، و اگر احتمال دهد که فتواى او عوض شده جستجو لازم نیست.

(مسأله 7) اگر مجتهد اعلم در مسأله اى فتوى دهد مقلد آن مجتهد یعنى کسیکه از او تقلید مىکند نمىتواند در آن مساله بفتواى مجتهد دیگر عمل کند، ولى اگر فتوى ندهد و بفرماید احتیاط آنست که فلان طور عمل شود، مثلا بفرماید احتیاط آنست که در رکعت اول و دوم نماز، بعد از سوره حمد یک سوره تمام بخواند مقلد باید یا باین احتیاط که احتیاط واجبش مىگویند عمل کند و یا بفتواى مجتهد دیگرى که تقلیدش جائز است عمل نماید، پس اگر او فقط سوره حمد را کافى بداند مىتواند سوره را ترک کند. و همچنین است اگر مجتهد اعلم بفرماید مسأله محل تأمل یا محل اشکال است. (مسأله 8) اگر مجتهد اعلم بعد از آن که در مسأله اى فتوى داده یا پیش از آن احتیاط کند، مثلا بفرماید ظرف نجس را که یکمرتبه در آب کر بشویند پاک مىشود، اگر چه احتیاط آنست که سه مرتبه بشویند، مقلد او مىتواند عمل باین احتیاط را ترک نماید و این را احتیاط مستحب مىنامند.

(مسأله 9) اگر مجتهدى که انسان از او تقلید مىکند از دنیا برود در صورتیکه فتواى او در نظر مقلد بوده و فراموش نکرده باشد حکم بعد از فوت او حکم زنده بودنش است، وادر فتواى او را یاد نگرفته یا فراموش کرده است لازم است به مجتهد زنده رجوع کند.

(مسأله 10) اگر در مسأله اى فتواى مجتهدى را یاد گرفته، و بعد از مردن او در همان مسأله بر حسب وظیفه اش از مجتهد زنده تقلید نماید، دوباره نمىتواند آنرا مطابق فتواى مجتهدى که از دنیا رفته است انجام دهد.

(مسأله 11) مسائلى را که انسان غالبا بآنها احتیاج دارد واجب است یاد بگیرد.

(مسأله 12) اگر براى انسان مسأله اى پیش آید که حکم آنرا نمىداند لازم است احتیاط کند، یا این که با شرائطى که ذکر شد تقلید نماید، ولى چنانچه مخالفت غیر اعلم با اعلم را اجمالا بداند و

تأخیر واقعه و احتیاط ممکن نباشد و دستش به اعلم نرسد جائز است از غیر اعلم تقلید نماید.

(مسأله 13) اگر کسى فتواى مجتهدى را بدیگرى بگوید، چنانچه فتواى آن مجتهد عوض شود لازم نیست باو خبر دهد که فتواى آن مجتهد عوض شده، ولى اگر بعد از گفتن فتوى بفهمد اشتباه کرده در صورتیکه ممکن باشد باید اشتباه را بر طرف کند. (مسأله 14) اگر مکلف مدتى اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد، سپس از مجتهدى تقلید نماید، در صورتیکه آن مجتهد بصحت اعمال گذشته حکم نماید آن اعمال صحیح است والا محکوم ببطلان است.